Category: POEM

केटाकेटी हुँदा आउँथ्यो दसैँ
बेस्सरी आउँथ्यो आकासमा उज्यालो
फुल्थे सयपत्री, गोदावरी र मखमली
बज्थ्यो मालश्री धुन
र छुन्थ्यो मनको गह्रासम्म
घन्कन्थे रेडियोमा शुभकामना
र थर्कन्थे गाउँ बस्ती
धुन्धान आउँथ्यो बास्ना
कटराइजको घाँघर
धान खेत र कोदो बारी
देखिन्थे उज्याला
लाग्थ्यो दसैँ त लागेको छ तिनलाई पनि
कमेरो र रातो माटोले
उज्यालिन्थ्यो घर
घर भन्दा कैयौँ गुणा उज्यालिन्थ्यो मन
गज्जबको हुन्थ्यो
सुकाएको मसलाबाट निकालिएको
दालचिनी र सुकुमेलको स्वाद
थियो बेग्लै
चिउरा कुट्ने चटारोका आमाहरु
सँग सँगै उठ्नुको मज्जा
सिका लगाइएको काँक्रोको
खल्पी राख्ने दिन
तीते तीते जा मीठे मीठे आइज भन्दै
झुम्मिन्थे केटाकेटी बा को वरिपरी
र हुन्थ्यो गिद्रो खाने प्रतिस्पर्धा
उठाइन्थ्यो बाबियो
र लगाइन्थ्यो बाट्न रहरको उचाई
हात्तिछाप चप्पलको गोलाइ काटेर
जोडिन्थ्यो निगालो र बनाइन्थ्यो लट्टाई
बाँधेर धागो पानी कागतको चङ्गामा
उडाइन्थ्यो रहर फुरुङ्ग परेर
चङ्गा चङ्गा हुन्थ्यो मन चङ्गा चेट हुँदा पनि
टीका जमरा भन्दा पहिला आँखा पर्थे
कटकट गर्ने नयाँ नोटमा
हजुरबाको मन्त्रोच्चारणले गुन्जिन्थ्यो माहोल
हजुरआमाले शिरमा राखिदिनु हुन्थ्यो आशिष
औँला भाँचि भाँचि खुब गाइन्थ्यो बाल गीत
दशैँ आयो
खाउँला पिउँला
कहाँ पाउँला
चोरी ल्याउँला
धत् ! पापी चोर्नु भन्दा छुट्टै बसौँला ।
अहिले त आउँदैन दशैँ आएर पनि
न उज्यालिन्छ मन उस्तो
उहि हो मालश्री धुन र पनि
लाग्दैन उति मीठो
उस्तै फूल्छन् फूलहरू
उस्तै छ याम, उस्तै नै हो ऋतु
मात्रै बदलिएको छ मेरो उमेर
बदलिएको छ परिवेश
अचेल रेडियोहरु लाटो भएका हुन्
वा नसुन्ने भएको हुँ म
धेरै भयो उस्तो शुभकामना नसुनेको
होइन यसरी किन खोसियो हँ
मेरो नयाँ घाँगरको बास्ना?
कति छिट्टै फुङ्ग उडेको त्यो कमेरोको रङ
जस्लाई अस्ति भर्खर छ्यापेको हो मैले मेरै हातले
यो जाहिल समय
त्यो दालचिनी र सुकुमेलको स्वाद मेरो जिब्रोबाट खोस्दा
अलिकति सर्माएको भए
म उहि स्वाद लिएर चपाइरहन्थेँ खुसी
यो समयमा पनि
अचेल बा एक्लै काट्छन् खल्पि राख्ने काँक्रो
र गिद्रो खाने प्रतिस्पर्धा हुन्छ आमासँग
गिद्रो जस्तै अमिलो मन बनाएर
मन कुँड्याउँन आइपुग्छ सन्तानको याद
तीते तीते जा मीठे मीठे आइज जस्तो
कहाँ छ र जिन्दगी
जे आउँछ स्वीकार्नु पर्छ
ङिच्च देखाएर दाँत
उस्तै उम्रिन्छन् बाबियो आज पनि
कान्लामै सुक्छन् जिङ्रिङ्ग परेर
बन्दैनन् ति रहरका उचाई
हात्ती छाप चप्पलका लट्टाईमा
लागेको छ धमिरा
जस्लाई हेरेर मेरी आमा
आज पनि मलाई देख्छिन् उस्तै सानी
चिउरा कुट्ने ढिकिको
ढिकिच्याउँ आवाज बिनै
खुब कुटिँन्छ जिन्दगी अचेल
र उति सारो चटारो हुँदैन गाउँमा आमाहरुलाई
त्यो आवाजलाई पनि गरेको छ बिस्थापित समयले
मेरो रहरलाग्दो उमेरलाई
विस्थापित गरे जस्तै
अहिले त मन्त्रोच्चारण पनि
भएको छ छोटो
भएको छ मौन
तान्दैन अहिले दक्षिणाले
जब आशिष थाप्न मन लाग्छ
सम्झनुपर्छ आँखा चिम्म गरेर
स्वर्गवासी हजुरबुबा र हजुरआमा
अचेल सम्झन्छु म
गाउँमा केटाकेटीहरु
बाल गीत गाउन छाडे कि गाउँदै होलान्?
र सोध्छु आफैँलाई
साँच्चै मोफसलमा मेरो दशैँ किन आउन छाड्यो हँ ?

पिपला ढुङ्गाना

कोखको मुल्य तोकिएको समयमा
तिमीले मलाई
ग्रहण गर्नै हुँदैनथ्यो
आमा
मलाई मान्छे भएर जन्मनु थियो
बित्थामा
यो दुनियाँ देख्न हत्तारमा
च्यापिँदै निस्किएँ म
र फेर्दैछु स्वास
वादको गन्ध मिसिएको हावामा ।
जसले निम्त्याएको छ खतरा
तिम्रै अस्तित्वमाथि

डर छ
कतै म मान्छे हुनु पहिले नै
वादको खोलले ढाकिएर
निसास्सिएँ भने ?
पारियो अबरुद्ध भने मेरो गला ?
कसाई दाजुले कुखुरा निमोठे जस्तै
निमोठियो भने मेरो घाँटी ?
बर्गर हाउसको किचनमा प्याक भए जस्तै
कुखुराका खुट्टा
बेरिएँ भने म पोलिथिनको झोलामा ?
साँच्चै भन त आमा
कुमारी आमा बन्नुको कसुरमा
के सक्छौ र माफ गर्न आफैँलाई ?

कि बनाउँछ्यौ मलाई पनि आफैँ जस्तो
मुल सडकमा अस्तित्वको नारा लगाइरहेको जुलुङ्गो ?
जसलाई बनाएर हतियार
मोटाइ रहन्छन् थुप्रै जुम्राहरु ।

आमा
भो छाडिदेउ चिच्याउन बराबरीका लागि
भो छाडिदेउ लगाउन आजादीका नारा
भो छाडिदेउ गाउन समानताको गीत
एक दिन आउनेछ
हो, आमा एक दिन यस्तो आउनेछ
जितको बाढी
र बगाउनेछ यो संक्रमणकाललाई
हुँदैनन् यी महिलावादी
न रहन्छन् उ त्यो माथि बसेका पुरुषवादी झुण्ड
हो, त्यहि दिन तिमी सँगसँगै आउँनेछु म पनि
र मनाउँनेछु हर्षोत्सव
भन्नेछु मानवता जिन्दावाद

त्यो भन्दा पहिले त तिमीले ठोक्नु पर्छ सुइँकुच्चा
पिठ्युँमा बाँधेर तिम्रो ममताको डल्लो।
हिँड आमा हिँड
तिम्रो आँखाअगाडि
तिम्रो काख रित्तो बनाइनु पहिले,
तिम्रो छातीको देब्रे पाटो चस्किनु पहिले ।

पिपला ढुङ्गाना

कसैले भन्यो
रातो हुन्छ पैसाको मुख
सानोमा बा भन्नुहुन्थ्यो
रातो हुन्छ बाघको मुख भनेर
बासँगै चिडियाखाना घुम्दा
बाघ नदेखेपछि
रातै भएको थियो मेरो अनुहार पनि
रातै थियो दशैँको मुहार
रातै थियो कुलपुजाको जमीन
हो, रातै थिए
दशैँको अक्षता लागेका केहि थान दक्षिणा
त्यो बेला मैले देखेको अर्को राता मुख थिए
राँको बोकेका मान्छेहरुको

बा, यिनीहरू बाघ नभएर पनि
राता किन छन् ?
मेरो प्रश्नको उत्तर फर्काउँदा
रातै भएको थियो बाको मुख पनि
लाग्थ्यो, हामीले मुक्ति पाउने
क्रान्तिको आगो बल्छ कि उसैबेला
र, डढाउला कि मेरा बालाई !

जतिबेला मेरा मसिना नशाहरुमा
उम्लिन्थ्यो रगत कता कता
मनले गाउँथ्यो
जिन्दावाद र मुर्दावादको नारा
लाग्थ्यो, यी राता मान्छे सँगसँगै हिँडु
र, बौलाउँ उसैगरी
जसरी बौलाइरहन्थे ती रातको अँध्यारोमा
छलेरै स्याटेलाइट राज्यको

उ बेला
तिनै भर्भराउँदो रातो
राँको बोकेका च्यामे दाइलाई
अलि अस्ति हो मैले पत्रिकामा देखेको
रातो मुख लगाएर
लिएर भोक मेटाउने याचना
थापिरहेथे कछाडको फेरो
शासकको आँगनमा
ठिक उसैबेला भारी पुष्पवृष्टि भो आकाशबाट

रामे दाइहरुको राँके जुलुसले ल्याएको
गणतन्त्र दिवस थियो त्यो दिन
सायद चिल्लो र रातो हुनुपर्छ
त्यो शासकको मुख पनि
हो, बाघको जस्तै
हो, पैसाको जस्तै
ठ्याक्कै तानाशाहको जस्तै
र, त गर्जिरहेछ
रुख चढाउने टेकोहरुको टाउकोमा टेकेर
गाँस खोस्ने धावा ।

साँच्चै अचम्मकै मझधारमा रोकियो
पानी माग्दै जिन्दगी किनारमा रोकियो

देख्नेले अनेक देखे भाग्य पनि मुहारमा
घुमिफिरी कुरा उहि निधारमा रोकियो

ज्याला लिएर गुजारा गर्नेले बिर्से सास फेर्न
जब राहत राजनितिको आधारमा रोकियो

सबै भएर पनि खल्लो लाग्यो आफ्नो भाग
जब स्वादको जस सबै अचारमा रोकियो

दिनु पर्ने नदिनु पर्ने सबै दियो समयले
मात्रै प्रेम झ्यालखानाको संघारमा रोकियो

-पिपला ढुङ्गाना

अप्रत्याशित समय
भावावेशको संघार
केहि मिठा त केही तिता
आफ्नै जिन्दगीले बाँचेको जिन्दगानी
पोल्टाभरिको उकुसमुकुस, र
मुठ्ठीभरिको सकस साक्षी राखेर
एक फाँको मुस्कान चपाइरहन्छ मान्छे
समाज नामक सर्कसमा
स्थापित गरिराख्न आफूलाई

सडिसक्छ जिन्दगी
मुर्दाघरमा राखेको लाश जसरी
डसि डसि लम्पसार पार्ने
उहि समाजको मझेरीमा
त्यहि पनि
लगाइरहन्छ मान्छे जिन्दगी जिन्दावादको नारा।
अनि चिच्याउँछ आफ्नै आँखा अगाडि
साक्षी राखेर ऐनालाई
र भन्ने गर्छ
ए मान्छे तिमीलाई तिमी हुनुमा के ले रोकेको छ हँ?
तरंगित बनेर ऐना भित्रैबाट
सवालको जवाफ आउँछ
ए हमसकल
तिमीले यहि रंगमन्चमा
मान्छेको अभिनय वाला
नाटक मंचन गर्नुछ
अझै थुप्रै बर्ष।।

पिपला ढुङ्गाना

प्रसव पीडाले छट्पटाइरहेकी
बनिनसकेकी आमाले
सन्तान जन्मिनुँको
पूर्व सन्ध्यामा
जमिन जतिकै उचाइको आवाजमा
मागिन् आगोको मसीले भावना कोर्ने अनुमति
र भनिन्

जुनाफ
एकैछिन पर्खनुहोस्
एउटा तीतो चिठी लेख्न चाहन्छु
मेरो शल्यक्रिया हुनु अघि नै ।

चिठीको व्यहोरा यस्तो छ
प्रिय सन्तान
तिमी जन्मिनु भन्दा
केही समय मात्रै अगाडि
तिम्रा लागि यो चिठी लेख्दैछु
ताकी तिमीले
यो ढुंगा जस्ता मान्छेहरूलाई
देउता बनाउने कला सिक्न सक।
छाडेर बनाउन मान्छेले पुज्ने
पत्थरका देउता।

म रहुँला या नरहुँला
कम्तीमा तिमी रहँदा सम्म
जोगिनू ती ढुंगाको ठेसबाट
जो तिम्रै पसिना पिएर
भर्छन् प्राण अनि तिनै हातले
समाउँछन् कठालो र घोक्राउँछन् तिमीलाई
मन्दिर पसेको कसूरमा
तिमीले बनाएको बहु भूजा भएकी
देवी पूजा गर्नेहरूले
तिमीलाई नै वर्जित गर्छन्
खुसी माग्न टाउको ठोक्काउँछु भन्दा

 

आरनको कोइलामा जवानी पगालेर
नअर्जाप्नु हँसिया र खूर्पा
धार नलगाउनु खुकुरीमा पनि
किनकी
तिमीले तातो रापमा पिल्सिएर
तिमीले नै धार लगाएको त्यो खुकुरीले
तिम्रै घिच्रो छिनाउनेछन्
केही कथित उपल्लो जातको पगरी भित्रका
ठ्याक्कै मान्छे जस्तै देखिने पाखण्डीहरूले
प्रेम गर्नुको अपराधको सजाय
केवल मृत्यु हुनेछ तिम्रा लागि।
त्यसैले तिमी बन्दै नबन्नू
प्रेमको चखेवा,
बरु बन्नु तिमी एउटा लडाकू
जसलाई गुमाउँदा
फुलोस् मेरो छाती
चौडा चौडा भएर।।

 

पीपला ढुंगाना
ए मलाई नङ्ग्याउन
लागिपरेका मान्छेहरू !
म नाङ्गै छु सदियौँदेखि
निडर भएर उभिएको
वस्त्र च्यातिएको
जुलुङ्गोजस्तो ।

जसको लज्जा
जमानामा नै लुटिसके
एक हुल बाँदरहरूले
अनि
थिल्थिलो हुने गरी
भिजाएर छाडेको छ
बेइमानी झरीले
मक्किने गरी कोमल मुटु ।

ख्याल राख्नु तिम्रो निच वस्त्रको
जो खुस्किएला रङ्गमंचमा,
बिस्तारै
मच्चिएला कोकोहोलो
र, ताली बजाएर हाँस्लान्-
लावालस्कर रमितेहरु
जो वर्षौँदेखि पर्खाइमा थिए
तिम्रो पछारिने पालो ।

चिच्याइरह्यो एउटा भुँइमान्छे
लगाइरह्यो नारा
समयको विरुद्ध
थिचोमिचोको विरुद्ध
ओकलिरह्यो विसंगति
माथि भन्दा पनि माथिबाट
आफ्नो शिर कुल्चिरहेका मान्छेहरूसँग ।

मुकुण्डो भित्रका मान्छेहरु

मान्छे प्रेमको जाल रचेर
आफ्नो जरुरत पुरा गर्न
यति विघ्न हतारमा छन् कि
कुल्चिन्छन् आफ्नै प्रेम
लत्याउँछन् आफ्नै बचन
रेट्छन् विस्वासको घाँटी
तैपनि
भन्न छाड्दैनन्
म प्रेमको असली पुजारी हुँ

बिर्सिएर
हिजो भाषणमा
के के भनेको थिएँ
किनकी त्यो बचन
बचन नभएर मिथ्या भाषण हुन्छ
जसलाई प्रेम सम्झेर
ठुलो भुल गर्छन्
मन मनै एक्लिएर
भड्किएका केही थान मान्छेहरू !!

जो फगत स्वार्थ हो
भन्ने जानेदेखि
बिर्सन्छन् गर्न भरोसा
आफ्नै छायाँको पनि
किनकी त्यो पनि बदलिरहन्छ
दिनचर्याको नियम सँगै
जून घामको घडी सँगै

र भन्न थाल्छन्
कृपया नजिक हुनुको
मुकुण्डो लगाएर
मेरो छेउमा आउँदै नआउँनु
किनकी डर लाग्छ मलाई
मुकुण्डो लगाएर आएको
अपनत्व नामक तुफान सँग
खैर
भगवानको लागि
मलाई एक्लै छाडिदेऊ
मुकुण्डोको दुनियाँ भन्दा पर
मलाई स्वास लिनु छ
फोक्सो भरिने गरी

ए मुकुण्डोधारी मान्छे हो
मलाई अझै बाँच्नुछ जिन्दगी
धित मरुन्जेल
कृपया कष्ट गरेर
तिमी आउँदै नआउँनु
मेरो बाटोमा तगारो बन्न
ताकि
म मेरै बाटोमा हिड्न सकुँ
जसरी हिँड्थे पहिले
अनि
चिच्याई चिच्याई डौडिन सकुँ
गुनगुनाउँदै
स्वतन्त्रता ।।

Pipala Dhungana पिपला ढुङ्गाना

आमा फर्कदैछु आफ्नै मुल थलो
बोकेर एक पोको भोक
लिएर अलिकति साहस
साथ लागेर केही थान संगीको
किनकी
भरोसा आफ्नै माटोको लाग्दो रहेछ

झल्झली याद आइरहेछ
छाडेर घर
सपना किन्न हिँडेको दिनको
मुटु भन्दा पनि पेट ठूलो हो
सिकाउँदैछ समयले
र त म
मुटु जस्तो शहरलाई
हल्लाएर बिदाइको हात
चाल्दैछु पाइला
सम्झेर आफ्नै हरियो खोरिया

किनकी भोकको उपचार
आफ्नै खोरिया हो
जो वर्षौँ देखि बाँझो छ
भिज्न नपाएर पसिनाले